Met de volgende 5 tips ben je heel wat wijzer over de rechten die op afbeeldingen rusten. Expert in auteursrecht Peter Marx van het juridisch kantoor MVVP verduidelijkt.
TIP 1 – Met afbeeldingen van een fotobank zit je safe
Je vindt afbeeldingen in overvloed bij fotobanken zoals Photo News, Isopix, Reporters, Shutterstock, iStockphoto en Getty Images. Van een foto die je hier aankoopt weet je zeker dat je hem mag gebruiken.
Maar: controleer zeker goed de voorwaarden. De media waarvoor je het beeld mag gebruiken (web, magazine, krant, …) en de looptijd waarin je het beeld mag gebruiken kunnen bijvoorbeeld verschillen.
TIP 2 – Creative Commons is een veilige manier om gratis afbeeldingen te gebruiken
Op niet-professionele fotosites als Flickr en gratis fotobanken als Pixabay en UnSplash vind je heel wat afbeeldingen die onder een Creative Commons-licentie zijn geplaatst. Dat houdt in dat je de foto’s gratis mag gebruiken.
Maar ook Creative Commons heeft zijn licentievoorwaarden, en die verschillen per afbeelding. Zo mag je lang niet alle foto’s voor commerciële doeleinden gebruiken en moet je meestal de bron vermelden.
Wat ‘commerciële doeleinden’ zijn is voer voor discussie: je werkt regelmatig in een grijze zone. Hoe zit het bijvoorbeeld als je een magazine voor een automerk maakt? Algemeen kan je aannemen dat redactionele stukken juridisch als niet-commercieel gebruik worden aangezien. Maar let op: een advertentie in dezelfde publicatie valt natuurlijk wél onder commercieel gebruik.
TIP 3 – Ken de risico’s van een afbeelding gebruiken zonder toestemming
Word je gesnapt? In het beste geval spreekt een fotograaf je aan en verzoekt je de afbeelding te verwijderen.
Maar evengoed kan hij/zij, of een beheersvennootschap als Sabam of Sofam, direct een vergoeding eisen tegen (stevig) verhoogd tarief. Heb je een afbeelding gewijzigd, bijvoorbeeld uitgesneden? Dan riskeer je een nog grotere schadevergoeding: je schendt dan de morele rechten van de fotograaf.
Je komt er trouwens lang niet altijd vanaf met een financiële compensatie. Uitgevers hebben al magazines uit de rekken moeten halen wegens het onrechtmatig gebruik van een afbeelding…
TIP 4 – Als opdrachtgever bezit je nog niet de rechten
Heb je zelf een fotograaf of illustrator opdracht geven om afbeeldingen te maken? Ook dan kan je niet alles. Sommigen gaan er ten onrechte vanuit dat ze dan automatisch de auteursrechten óók bezitten.
Niets is minder waar. De rechten blijven gewoon bij de auteur van de afbeelding, tenzij je een aparte overeenkomst hebt gemaakt voor de overdracht van de rechten. Die moet dan ook opnieuw zijn of haar akkoord geven als je de afbeelding in een andere context wil gebruiken.
TIP 5 – Vraag toestemming van personen op de foto
Als je een foto maakt of laat maken met personen die herkenbaar in beeld zijn, weet dan dat zij zich mogen verzetten tegen publicatie. Het beste vraag je op voorhand hun schriftelijke toestemming. Dit zogenaamde portretrecht geldt tot 20 jaar na overlijden van de afgebeelde persoon. Voor minderjarigen heb je de toestemming van de ouders nodig.
Voor actualiteitsberichtgeving kan je soms een foto zonder toestemming publiceren, mits aan een reeks voorwaarden voldaan wordt.
Voor afbeeldingen van bekende personen zoals politici, sporters en artiesten wordt aangenomen dat ze hun toestemming voor gebruik verlenen, mits ze “genomen werden tijdens de uitoefening van hun professionele activiteiten waardoor zij bekend zijn geworden bij het grote publiek”. Maar let op: dit geldt alleen voor niet-commercieel gebruik.
Onze expert Peter Marx
Advocaat Peter Marx is expert in intellectuele eigendom, media en entertainment bij Marx Van Ranst Vermeersch & Partners (MVVP).
peter.marx@mvvp.be – 02/285 01 00